آبیاری از مهمترین عملیات داشت در زراعت برنج میباشد. در حال حاضر آبیاری این گیاه بی شتر به روش غرقابی انجام می شود که موجب مصرف زیاد آب و پایین آمدن راندمان آبیاری میگردد. بررسيی پیرامون ارائه راهكارهای مناسب برای استفاده بهینه از آب و بكارگیری روشهای آبیاری با راندمان بالا امری ضروری است. در مورد برنج که از آب مصرف زیادی استداده میکند، این موضوع دارای اهمیتی دو چندان ا ست.
مقدمه
آبیاری از مهمترین عملیات داشت در زراعت
برنج میباشد. در حال حاضر آبیاری این گیاه بی شتر به روش غرقابی انجام می
شود که موجب مصرف زیاد آب و پایین آمدن راندمان آبیاری میگردد. بررسيی
پیرامون ارائه راهكارهای مناسب برای استفاده بهینه از آب و بكارگیری روشهای
آبیاری با راندمان بالا امری ضروری است. در مورد برنج که از آب مصرف زیادی
استداده میکند، این موضوع دارای اهمیتی دو چندان ا ست. تاکنون تحقیقات
زیادی در خصوص تغییر روش آبیاری در زراعت برنج برای کم کردن آب مصرفی آن
صورت گرفته و در بعضی از موارد نتایج امید بخشی هم بدست آمده است، از آن
جمله می توان به آبیاری غرقابی تناوبی ، آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای
برنج ( نواری) اشاره نمود.
آبیاری قطره ای نواری این قابلیت را دارد
که آب مورد نیاز گیاه را با دور کوتاه و با راندمان بالا در اختیار گیاه
قرار دهد. در این روش بدون ایجاد رواناب و کاهش نفوذ عمقی، گیاه حداکثر
استفاده را از آب آبیاری میبرد. نتایج تحقیقات انجام شده نشان میدهد این
روش آبیاری میتواند در تولید برنج نقش موثری ایفا نموده و در کاهش آب مصرفی
موثر باشد.
در تحقیقی بر روی 45 رقم برنج در نه منطقه
مختلف در مزارع آزمایشي موسسه تحقیقات برنج در کشور فیلیپین نشان دادند، ا
ستفاده از روش آبیاری قطره ای با سه نوبت آبیاری در کشت مستقیم بذر در بستر
خشک بطور متوسط در مناطق مختلف و در ارقام مورد بررسی عملكردی حدود 1.5 تن
در هكتار تولید داشته است.
هی و همكاران در تحقیقی آبیاری غرقابی را
با چهار تیمار مقدار آب آبیاری با آبیاری قطره ای نواری و پوشش پلاستیكی،
عملكرد دانه را طی سال 2011 و 2012 مورد بررسی قرار دادند و نتیجه گرفتند
عملكرد دانه در آبیاری قطره ای نواری با پو شش پلاستیک از 3.35 تا 6.89 تن
در هكتار متغیر بوده ا ست که حدود 60.31 تا 19.3 درصد کمتر از آبیاری
غرقابی بود .
مراحل کاشت و داشت برنج در روش آبیاری قطره ای برنج (نواری)
تهیه خزانه جهت تولید نشا برنج
احداث خزانه جهت کشت برنج وتمام مراحل کاشت و داشت در خزانه مطابق روش معمول انجام می گیرد. رقم مناسب مورد استداده در این روش آبیاری مشابه رقم مورد استفاده در روش آبیاری غرقابی مرسوم میباشد. مبارزه با علفهای هرز، آفات و بیماریها و همچنین تغذیه گیاه در این مرحله مطابق توصيه های ترویجی میباشد.. بدیهی ا ست ضد عدونی بذر با سموم قارچ کش موجود و قبل از آن جدا کردن بذرهای پوک و لاغر با روش معمول آب نمک میتواند در احداث یک خزانه سالم و قوی کمک موثری نماید.
آماده سازی مزرعه و انتقال نشا به مزرعه
طبق عملیات مرسوم در آبیاری برنج به روش غرقابی، بایستی ابتدا مزرعه مورد نظر را شخم زده و سپس با دیسک کلوخه ها را خرد نمود. پس از آن با د ستگاه مرز بند کرتهایی متناسب با شیب زمین، بافت خاک و آبدهی منبع آب در مزرعه ایجاد کرد. قبل از شروع آبیاری بایستی لوله های اصلی سامانه آبیاری قطره ای نواری را در سطح مزرعه نصب نمود، زیرا بعد از آبیاری و با توجه به وزن آنها انجام این کار بسیار د شوار میبا شد. کرتهای ایجاد شده به صورت غرقابی آبیاری گردیده و پ از آن عملیات گل خرابی با دستگاه تیلر انجام و سپس انتقال نشا (نشاکاری) توسط کارگر صورت میگیرد. در صورت وجود دستگاه نشاکار برنج بهتر است که نشاکاری با دستگاه انجام گیرد، زیرا کشت نشا در این روش بصورت ردیفی بوده و شرایط برای قرار گرفتن نوارهای آبیاری قطره ای منا سب تر ا ست . قبل از کشت نشا کود مورد نیاز گیاه با انجام آزمون خاک تعیین و تمامی کود فسفره و پتاسه و یک سوم کود ازته در سطح مزرعه توزیع گردیده و باقی مانده ازت در دو نوبت بطور مساوی در اواسط مرحله پنجه زنی و شروع رشد زایشی بصورت سرک توسط مخزن کود در سطح مزرعه توزیع میگردد.
آبیاری به روش قطره ای نواری
به منطور بهره وری مناسب سامانه و همچنین توزیع یكنواخت آب در شبكه سامانه آبیاری نیاز است قبل از اجرا، سامانه توسط کار شناسان مربوطه طراحی گردد. پس از انتقال نشا، مزرعه به مدت 7 تا 10 روز جهت استقرار نشاها غرقاب نگه داشته شود. در مرحله بعد ابتدا مزرعه از حالت غرقاب خارج گردیده و سیستم آبیاری قطره ای نواری مطابق نقشه طراحی نصب میگردد. مناسبترین فاصله بین نوارهای آبیاری با فاصله قطره چكانهای 30 سانتیمتر و آبدهی هر متر 4 لیتر در ساعت ، 60 سانتیمتر میباشد. در این حالت توزیع آب بین دو نوار بطور یكنواخت انجام میگردد. در این روش دور آبیاری حداکثر دو روز یک بار و مدت زمان آبیاری طبق نظر کار شناسان بر اساس نیاز آبی گیاه برنج برای هر منطقه توصیه میگردد. ذکر این نكته ضروری میباشد که دیگر اجزای سامانه شامل ایستگاه کنترل مرکزی، فیلترها و مخزن کود در طرح پیش بینی گردیده تا در حین کار مشكلی ایجاد نشود.
مبارزه با علفهای هرز
یكی از دلایل غرقاب نگه داشتن مزارع در زراعت برنج جلوگیری از رویش و رشد علفهای هرز میباشد. در روشهای آبیاری که سطح مزرعه غرقاب نمیباشد علفهای هرز به راحتی ر شد میکنند. جهت مبارزه شمیایی در ابتدای مرحله ر شد پنج روز پس از نشاکاری بایستی 5 لیتر علفکش ماچتی در هكتار مصرف و در صورتی که در مراحل رشدی بعد جمعیت علفهای هرز قابل ملاحظه باشد جهت مبارزه از علفکشهای اردرام و پروپانیل قبل از مرحله پنجه زنی استفاده گردد.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق انجام شده طی دو سال زراعی
84- 1383 و 85 – 1384 برای مقایسه دو روش آبیاری قطره ای برنج و غرقابی
نشان میدهد که در روش آبیاری قطره ای برنج در طی یک فصل رشد بطور متوسط
7366 متر مكعب در هكتار و در روش غرقابی 20688 متر مكعب در هكتار آب مصرف
شده است. این مقدار کاهش با احتساب 1521 متر مكعب آب مورد نیاز جهت عملیات
آماده سازی زمین و 1100 متر مكعب آب جهت غرقاب نگهداشتن کرتها در ابتدای
فصل رشد میباشد. متوسط عملكرد در روش آبیاری غرقابی ( شاهد) برابر 5130
کیلو گرم در هكتار و در روش آبیاری قطره ای نواری 4020 کیلو گرم در هكتار
برای رقم قصرالدشتی بوده است. براین اساس مقدار تولید دانه به ازای یک متر
مكعب آب مصرفی در روش آبیاری قطره ای نواری 0.420 کیلوگرم و در روش آبیاری
غرقابی 0.180 کیلوگرم میباشد که بیش از دو برابر افزایش در شاخص بهره وری
آب را نشان میدهد.
نتایج این تحقیق همچنین نشان داد که ر شد
رویشی و در نتیجه آن ارتداع بوته های برنج در روش آبیاری قطره ای برنج نسبت
به روش آبیاری غرقابی کاهش یافته که این امر موجب کاهش خسارات ناشي از
خوابیدگی بوته ها گردیده است .
روش آبیاری قطره ای برنج مصرف آب آبیاری
برنج را 64 در صد نسبت به روش آبیاری غرقابی کاهش و بیش از دو برابر شاخص
بهره وری آب را نسبت به آبیاری غرقابی افزایش داده است .